Avrupa yılan balığı (Anguilla anguilla), denizden çıkan en ikonik balıklardan birisi ve Akdeniz mutfağında çok beğenilen bir lezzet. Fakat denizle ilgili pek çok diğer durum gibi doğum yeri Sargasso Denizi'nde olan ve dağılım alanı Akdeniz'den Kuzey Avrupa'ya kadar uzanan Avrupa yılan balığının geleceği, iklim değişikliği, çevre kaybı, kirlilik ve aşırı avlanma gibi tehditlerle karşı karşıya.
2020 yılında, yılan balığının yaşam döngüsünün önemli bir aşaması olan yavru balıkların tatlı su habitatlarına göçü, tüm zamanların en düşük seviyesine ulaştı. FAO Akdeniz Balıkçılık Genel Komisyonu (GFCM), durumu değerlendirdi ve 2020 ile 2022 yılları arasında dokuz Akdeniz ülkesinde kapsamlı bir araştırma programına öncülük etti.
Akdeniz'de Avrupa Yılan Balığı: GFCM Araştırma Programının Sonuçları başlıklı raporda yayınlanan bu çalışmanın sonuçları, yılan balığı balıkçılığı, habitatları ve yerel stokların biyolojik ve ekolojik özellikleri hakkında ayrıntılı bir genel bakış sunuyor. Rapor ayrıca mevcut yönetim ve koruma önlemlerine kapsamlı bir bakış sunmakta ve temel önlemlerin model tabanlı bir değerlendirmesini de yapıyor.
Rapor, lagünleri Akdeniz'de yılan balığı için çok önemli bir habitat olarak tanımlıyor ancak lagünler, iklim değişikliği, avlanma baskısı ve kirlilik gibi önemli zorluklarla başa çıkmak zorunda. Çevre kaybı, düşük su kalitesi ve kirlilik, nehir ve haliç çevreleri de etkiliyor.
Balıkçılık yönetimleri tarafından uygulanan alınan pek çok idari önleme rağmen, bunların kapanma dönemleri ve belirli aşamaların avlanma yasaklarıyla uyumsuz olduğunu ve genellikle yerel koşullara yetersiz şekilde uyum sağladığını gösteriyor. Bu da dolayısıyla yılan balıklarının koruma etkinliğini azalttığını gösteriyor.
Akdeniz genelinde azalan kaynaklar, balıkçıların geleneksel olarak yaptıkları balıkçılık işlerini bırakmalarına neden oluyor ve balıkçıların geleneksel yöntemlerle sağladıkları bilgi, yönetim ve çevresel korumanın kaybına yol açıyor.
Koordineli bir kurtarma yönetim planı
Avrupa yılanbalığı, farklı yaşam evrelerine ev sahipliği yapan habitatlar ve sürdürdüğü geçimler, biyolojik, çevresel, sosyoekonomik açılardan eylem ve korumayı gerektiriyor diyor raporun editörlerinden ve GFCM Su Ürünleri Kaynakları Memuru olan Elisabetta Betulla Morello.
İşbirliği, yalnızca balıkçılığı yönetmekle kalmayıp aynı zamanda bu tür etrafında dönen çevre ve sosyoekonomik ayarları korumak için yeterli önlemleri belirleme ve uygulama açısından esastır.
2021'den bu yana zaten uygulamada olan geçiş önlemleriyle başlayarak ve araştırma programının sonuçlarına dayanarak, GFCM 2022'de Akdeniz'deki Avrupa yılanbalığı için çok yıllık bir yönetim planı benimsedi. Plan, yılda altı ay boyunca kısmi olarak yılanbalığı avcılığının kapatılmasını içerirken bunun uygulanması esnasında yapılacak alternatifleri de sunmakta. Ayrıca, cam yılanbalığı, sarı yılanbalığı ve gümüş yılanbalığı olmak üzere tüm evrelerdeki ve tatlısu, acısu ve deniz olmak üzere tüm çevrelerdeki Avrupa yılanbalığının rekreasyonel avlanmasına tam, kalıcı bir yasak getirmekte. Bu önlemler, cam yılanbalıklarının korunması için 2023'te ek önleyici önlemlerle güçlendirilmiştir.
Planın bir diğer önemli parçası, Akdeniz genelinde balıkçıları ve bilim insanlarını içeren bir izleme ağı kurmak. Bu ağ, özel durumlara uygun ve tüm paydaşlar tarafından uygulanan etkili yönetim önlemlerini belirlemek için çalışacak. Atölye çalışmaları zaten balıkçıları, bilim insanlarını ve yöneticileri bir araya getirdi ve vaka çalışmalarını ve en iyi uygulamaları paylaştı, bunların başka yerlerde de uygulanmasını amaçladı.
Araştırma, çok sayıda koruma önlemine rağmen, Avrupa yılan balığı popülasyonlarının hala gerilediğini ve acil ek önlemlere ihtiyaç duyduğuna dikkat çekiyor. GFCM, Akdeniz'de Avrupa yılan balığının korunmasına yönelik yeni bir Uluslararası Yönetim Planı taslağı hazırladı. Plan, aşağıdakiler de dahil olmak üzere başlıca önlemlere dikkat çekiyor:
- Her yıl yılan balığı avcılığında kısmi kapanma
- Eğlence amaçlı yılan balığı avcılığının tamamen yasaklanması
- Etkili yönetim önlemlerini belirlemek için bir izleme ağı kurulması
Sosyoekonomik bir çalışma, araştırma programının bir sonraki aşamasının bir parçasıdır. Bu çalışma aynı zamanda mevcut habitat veritabanlarını genişletecek ve yönetim önlemlerini değerlendirmek için bilgi toplayacaktır.
Nihai hedef, türün korunmasını ve Akdeniz kıyı toplulukları içinde zanaatkar balıkçılığın mirasının korunmasını sağlamaktır.
Yılan balığı yetiştiriciliği "sorunlu" görünüyor.
Avrupa'da, yılanbalığı yetiştiriciliği bir anlamda avlanma yoluyla yılan balığı elde etmeye bir alternatif değil çünkü yetiştiricilik modeli doğadan vahşi yılanbalıklarının yakalanmasını ve kontrollü koşullarda yetiştirilmesini kapsıyor. Bunun üzerinde epey yoğun ve kapsamlı araştırmalar yürütülse de, yılan balığının kültürde üretilmesinin bir yolu henüz bulunamadı, bu nedenle Anguilla anguilla henüz evcilleştirilmiş bir tür olarak kabul edilemiyor.
Akdeniz'deki Avrupa yılanbalığı raporu, yılanbalığı yetiştiriciliği üzerine bir bölüm içeriyor. GCFM anketine katılan dokuz ortak ülkeden sadece dördü yetiştiricilik faaliyetleri bildirdi: 2019'da en önemli yıllık su ürünleri yetiştiriciliği üretimini bildiren İtalya 464 ton, iç sulara ulaşamayan cam yılanbalıklarının havuzlarda yetiştirilmesi modeli ile çalışan Yunanistan, Mısır ve Tunus. Bu sonuncusu, raporun yetiştiricilik istatistiklerine dahil edilmemiştir.
Avrupa yılanbalığı su ürünleri yetiştiriciliği için üç tür yetiştirme tekniği kullanılmaktadır: yarı yoğun kültür gölet sistemleri, yoğun geri dönüş akvaryum sistemleri ve özellikle İtalya'da Akdeniz bölgesinin sahil lagünlerinde ve tuzlu sularında geleneksel olarak uygulanan geniş bir kültür sistemine valliculture adı verilir.
Akdeniz'deki en önemli yılanbalığı yetiştiriciliği İtalya'da gerçekleşmektedir. Bildirilen veriler 2008'den 2019'a kadar uzanmaktadır. Üretim, 2011'de 510,4 ton'dan 2015'te 750 ton'a maksimuma ulaşmadan önce, 2019'da 464 ton'a düşmeden önce artmıştır.
Aynı dönem için Yunanistan, 2008'den 2019'a kadar, maksimum 2009'da 428,2 tonluk bir üretim ve 2018'de minimum 128 tonluk bir üretim kaydetmiş, en son bildirilen yıllık üretimi ise 146 ton olmuştur.
Mısır'dan gelen veriler kesintili. Burada yılanbalığı yetiştiriciliği en azından 2010'dan beri yapılıyor ve mevcut yıllık üretim seviyesi sadece dört ton civarında.
Avrupa'da, yılanbalığı ile ilgili son zamanlarda iki önemli araştırma projesi finanse edilmiştir: Avrupa Komisyonu tarafından desteklenen uluslararası araştırma projesi PRO-EEL, Avrupa yılanbalığını kültürde yetiştirmeyi amaçlamaktadır ve DTU Aqua tarafından yürütülen bir araştırma ve yenilik projesi olan ITS-EEL, araştırma ve su ürünleri yetiştiriciliği endüstrisi ortakları tarafından gerçekleştirilmektedir.
PRO-EEL, Avrupa yılanbalığının yüksek kaliteli yumurta ve spermlerini, canlı embriyoları ve besleme larvalarını üretmek için standartlaştırılmış protokoller içerir. ITS-EEL ise Avrupa yılanbalığını üretmek için yeni teknolojileri ilerletmeyi ve larva kültürünü ölçeklendirmeyi, yavruların hayatta kalma şansını artırmayı ve leptocephalus aşamasını sürdürmeyi amaçlamaktadır.
GFCM raporuna göre, araştırma bazı olumlu sonuçlar verdi ancak yılanbalıkların karmaşık üreme fizyolojisi nedeniyle, cam yılanbalıklarının kültürde ticari üretimine ulaşmadan önce ilerleme kaydedilmesi gerekecek.
Genel olarak, Avrupa'daki yılanbalığı su ürünleri yetiştiriciliği 2000 yılında 10.663 ton ile zirveye ulaşmıştır. Bu, FAO FishStat tarafından kaydedilen 2019'da sadece 1.480 ton veya Avrupa Su Ürünleri Yetiştiriciliği Üreticileri Federasyonu'na göre 1.100 ton ile karşılaştırılmıştır.
İlgili dökümanı indirmek için FAO'nun web sitesini ziyaret edebilirsiniz.
Kaynak: fisfarmermagazine.com
