1789'da kaşifler Alessandro Malaspina ve José de Bustamante, İspanya'nın dünyadaki ilk bilimsel keşif gezisi için Cádiz'den yola çıktı. Malaspina ve Bustamante, beş yıl boyunca Kuzey, Orta ve Güney Amerika Pasifik kıyıları boyunca ve batıya doğru Filipinler'e kadar uzanan İspanyol imparatorluğu boyunca hayvanları ve bitkileri inceledi ve topladı.
2010 yılında, Cádiz'den başka bir İspanyol seferi yola çıktı ve bir önceki orijinal rotayı büyük ölçüde takip ederek rotadaki okyanusların bugünkü durumunu araştırdı.
Ekip, Malaspina ve Bustamante'nin zamanında orada olmayan kirleticileri, plastikleri ve kimyasalları ölçtü, deniz suyu ve plankton örnekleri topladı; 31.000 millik yolculuk boyunca geminin sonarı açıldı ve aşağıdan gelen yankıları dinledi. Bu araştırmadaki başlıca hedef neydi? Sardalya veya hamsi gibi görünen küçük gümûşi balıklarla sadece daha büyük gözleri ve karanlıkta parlayan benekler.
Bunlar yaygın olarak bilinen ismiyle fener balıklarıdır. Dünya denizlerinde yaklaşık 250 türü vardır ve bu balıklar okyanusların alacakaranlık kuşağındaki en yaygın balıklar olmakla kalmazlar, aynı zamanda gezegende en çok bulunan omurgalılardır.
Bu balıkların Lophiidae ailesinden Lophius piscatorius ile bir bağlantısı yoktur.
Büyük miktardaki sürüler ilk olarak ikinci dünya savaşı sırasında, deniz sonar operatörleri, geceleri yüzeye çıkan ve şafakta geri dalan, sağlam bir deniz yatağı gibi görünen şeyin yankılarını gördüklerinde fark edildi. Aslında ses atımları; derinlerde saklanan yoğun katmanlarda toplanıp gün batımında yüzeyden beslenmek için binlerce metre yukarı yüzerken, milyarlarca fener balığının hava keselerinde - gazla dolu iç baloncuklarda - yankılanıyordu.
Her gece, kendilerini avlayan kalamar gibi diğer hayvanlarla birlikte, fener balıkları gezegendeki en büyük hayvan göçünü yapıyor.
1 gigaton balık?!
2010 Malaspina keşif gezisinden önce, trol araştırmalarına dayanan çalışmalardan elde edilen verilere göre yarı karanlık zonda yaklaşık bir gigaton (1 milyar ton) balık içerdiğini tahmin ediyordu. Bu görünüşe göre hafife alınan bir tahmin; çünkü fener balıkları açık ağlardan yakalanmaktan kaçınıyor. Malaspina akustik araştırması ağlarla veri elde etmeye dayanmıyordu ve dolayısıyla 2014'te yapılan araştırma, 10 ila 20 gigaton arasında değişen alacakaranlık kuşağı balığı hakkında yeni tahminlerin yapılmasına imkan tanıdı.
Böylesine büyük bir hasat imkanı, tipik şekilde balıkçılıkla ve dünyayı beslemekle ilgili çalışan hemen hemen herkesin kafasında aynı sorunun oluşmasına neden oldu: Alacakaranlıktan gelen bu balıklar, artan insan nüfusunu beslemeye yardımcı olabilir mi?
Çok yağlı ve kılçıklı olduklarından bu fener balıkları doğrudan birinin tabağında yiyecek olarak görmemiz zor. Fakat su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanılan yemlerin en önemli bileşenlerinden birinin balık yağı olduğunu düşündüğümüzde fener balıklarının potansiyeli kendiliğinden parıldıyor.
Malaspina keşfinden sonra, alacakaranlık balıklarının tahmin edilen daha düşük kütlesinin sadece yarısının (hala 5 gigatonluk büyük bir miktardan bahsediyoruz) yakalanması durumunda, teorik olarak 1.25 gigaton yetiştiricik kökenli deniz mahsülü elde etmek için yeterli balık unumuzun olabileceği tahmin edilmekte. Bu, halihazırda yapılmaya devam edilen yıllık 0.1 gigatonluk yabani balık avından çok daha fazla.
Bununla birlikte, fener balığı hasadı başlasa ve birçok balık yetiştiriciliği türünün diğer çevresel etkilerini bir kenara bırakırsak, çoğu kişi, herkesin yemesi için yiyecek sağlama gibi erdemli bir amaca ulaşıp ulaşamayacağını sorguluyor.
Gıda açısından zengin, gelişmiş ülkelerin çoğunda somon ve karidesler yemle beslenir ve evcil hayvan gıdalarında da giderek artan bir hacimde satılmaktadır. Ayrıca, Rus ve İzlanda filoları da dahil olmak üzere, fener balığı balıkçılığı yapmaya yönelik önceki girişimler ticari bir başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Bu derin sularda balık tutmanın şimdiye kadar çok pahalı ve balık unu çok ucuz olduğu kanıtlandı.
Gıda takviyesi kaynağı olarak kullanabilir miyiz?
Daha yakın zamanlarda, fener balığı popülasyonlarının yüksek tahminlerinin harekete geçmesiyle, alacakaranlık kuşağı balıkçılığının nasıl karlı hale getirileceğini araştırmak için planlar yapılıyor. AB, bu tür fırsatları araştırmak için beş yıllık bir araştırma projesini finanse etti. 2017'de Norveç, alacakaranlık kuşağındaki bu balıklar için 46 keşif amaçlı balıkçılık lisansı verdi. Bu balıkçılık aktivitesi muhtemelen düşük maliyetli balık unu üretmek için değil de Omega-3 takviyeleri ve balık yağı hapları gibi ürünleri tedarik eden daha kazançlı “nutrasötikler” endüstrisini tedarik ederek kârlı olmaya çalışacak.
Bir alacakaranlık balıkçılığını geliştirmeye yönelik bu ve diğer girişimler, vahşi balık avlamak için karşı konulmaz bir zorunluluğu yansıtıyor. Sürdürülebilirlik - ve dünyayı besleme ihtiyacı hakkında konuşmalar arasında, bu balıkları avlanmadan bırakmanın bir şekilde israf olacağı yönündeki karşı varsayım var. Az sömürülmüş terimi, sanki bu hayvanların tek amacı insan yararı içinmiş gibi sıklıkla kullanılır. Alacakaranlık kuşağından çağlayan binlerce trilyon parlayan balık fikri, birçoklarının görmezden gelemeyeceği kadar çekici.
Yeterince fener balığı yakalamak ve çabaya değer kılmak için, bu balıkçıların muhtemelen büyük orta su trol ağları kullanması ve sonar ile bulunması kolay büyük sürülerde bir araya geldikleri için gün boyunca balıkları hedeflemeleri gerekecektir. Ağlar dibe değmeyecek veya 1000 yıllık mercanları parçalamayacak, ancak elekten geçirip açık suyu süzdükçe, zaten yeterince sorunu olan diğer hayvanları yakalayacaklar. Bu da tipik şekilde daha önce de defalarca bahsettiğimiz üzere ıskarta balıkçılığa işaret ediyor.
 |
| Paul Caiger / Woods Hole Oceanographic Institution |
Okyanusun kendi içindeki dengeyi gözetiyor muyuz?
Turuncu imparator balığı (Hoplostethus atlanticus) gibi aşırı yavaş büyüyen derin deniz türlerinin aksine, fener balıklarının önemli av baskısına dayanma olasılığı daha yüksektir; çok daha hızlı büyüyorlar ve yaşamları aylarla ölçülüyor, bazıları iki yıldan az yaşıyor. Fakat yarı aydınlık zonda balık tutmak, fener balıkları ve benzeri türlerin iklimi düzenlemeye yardımcı olma şeklini bozarak farklı türde bir felaketi tetikleyebilir.
Günlük yukarı ve aşağı yüzme rutinleri, parçacık enjeksiyon pompalarını güçlendirerek yüzey ile derin arasında hayati bağlantılar oluşturur.
Küçük balıkların sığlıklarda beslenmesi, daha sonra aşağıya dalması, derinlerde kalan daha büyük balıklar tarafından yenilmeleri ve böylece atmosferden karbondioksiti depolanabileceği derin okyanusa pompalama sürecidir.
Parçacıklar 1.000 metrenin altına düşerse, karbonları yüzeye dönmeden önce 1.000 yıla kadar depolanabilir. Batı İrlanda açıklarındaki kıta eğimi üzerine yapılan bir araştırma, derinlerde yaşayan balıkların yılda 1 milyon ton CO2 eşdeğerini yakalayıp depoladığını tahmin ediyor.
Yarı karanlık zonda balıkçılık yapmak eğer yüzey ve derin arasındaki bağlantıya zarar verirse, bu biyolojik karbon pompasının ne kadar hızlı veya kritik bir şekilde zayıflayabileceğinden kimse emin olamaz. Ancak fener balıklarının küresel iklim sisteminin bir parçası olması ve yalnız bırakılması gereken bir risk var.
Endişe verici bir şekilde, alacakaranlık kuşağı balıklarının sayısı için yeni yüksek rakamla herkes aynı fikirde değil. 2010 Malaspina çalışması bile belirsizliğini ve kullanılan yöntemlerin sınırlamalarını belirtiyor. Ancak yarı karanlık zonda daha önce düşünülenden en az 10 kat daha fazla balık bulunduğu manşeti insanların dikkatini çekti.
Sonraki çalışmalar, bu rakamlara ve onları destekleyen varsayımlara daha eleştirel baktı. Malaspina araştırması, derinlerden yansıyan ve sonar tarafından alınan sesin ölçüsü olan akustik geri saçılımın tamamen balıklardan geldiğini varsayıyordu. Ancak yarı karanlık zonda vücutlarının içinde yansıtıcı, gazla dolu baloncuklar bulunan tek hayvanlar onlar değil. Ayrıca 19. yüzyıl Alman doğa bilimci Ernst Haeckel'in tanımlayıp resimlediği birçok sifonoforda da varlar. Ayrıca bazı alacakaranlık kuşağı balığında yüzme kesesi de yok, bu nedenle sonar tarafından tespit edilmez haldeler.
2019 yılında yapılan bir araştırma, Malaspina keşif gezisinden elde edilen akustik verileri bu belirsizlikleri hesaba katarak yeniden yorumladı. Yarı karanlık zon balıklarının ortaya çıkan tahminleri 1.8 ila 16 gigaton arasında değişiyordu. Bu ölçekte gerçek değerin nerede olduğunu söylemek için çok erken, bu da dışarıda 20 gigaton olabileceği gibi riskli önermeye dayanarak fener balığı yakalamaya başlamak için kesinlikle çok erken olduğu anlamına geliyor.
Yakın tarih bize, endüstriyel balıkçılık yeni türleri yakalamak için yeni bölgelere yayıldığında her zaman yıkıcı çevresel etkilerin olduğunu söylüyor. Yarı karanlık zonda aynı hatadan kaçınılabilir mi?
Kaynak: theguardian.com
Yorum Gönder